Δευτέρα 29 Ιουνίου 2015

Περί ‘κυρίαρχου λαού’ και ‘άμεσης δημοκρατίας’


Το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ για το δημοψήφισμα. Διαδώστε το, τυπώστε το, ρίξτε το στην κάλπη!

Πολύς λόγος έχει γίνει για τον ‘κυρίαρχο λαό’ και την ‘κυρίαρχη βούληση’ που θα εκφρασθεί την Κυριακή, και την Ελλάδα που ξαναδίνει στον κόσμο την δημοκρατία στην άμεση μορφή της αυτή τη φορά. Ο πρωθυπουργός στο διάγγελμά του για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος επικαλέστηκε την κυρίαρχη βούληση του ελληνικού λαού για να θεμελιώσει την εισήγησή του για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, ‘προκειμένου ο ελληνικός λαός κυρίαρχα να αποφασίσει’. Ας δούμε όμως λίγο πιο προσεκτικά τι κρύβεται πίσω από αυτές τις επικλήσεις, που ουσιαστικά καλούν το λαό να νομιμοποιήσει τα δεσμά του.

Ο ‘κυρίαρχος λαός’ είναι ένας νομικο-πολιτικός όρος που χρησιμοποιείται στα αστικά πολιτικά συστήματα και στην αστική πολιτική ιδεολογία για να παράσχει νομιμοποίηση στην αστική έννομη τάξη και να διασφαλίσει την αναπαραγωγή των όρων και των σχέσεων του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Ο ‘λαός’ αυτός είναι μια άμορφη μάζα, ένα άθροισμα ιδιωτών. Η έννοια αυτή αφαιρεί τον ταξικό προσδιορισμό των ατόμων τα οποία περιλαμβάνει σε αυτή την άμορφη μάζα. Για αυτό η επίκληση στον ‘κυρίαρχο λαό’ συνοδεύεται πάντα από τη συσκότιση της ταξικής διαίρεσης της κοινωνίας και αποσκοπεί στη νομιμοποίηση και διαιώνιση αυτή της διαίρεσης.


Παράλληλα, το δημοψήφισμα παρουσιάζεται ως θεσμός άμεσης δημοκρατίας. Με αυτό εννοείται ότι δεν είναι θεσμός αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας όπως για παράδειγμα είναι η νομοθέτηση μέσω αντιπροσώπων στο κοινοβούλιο. Το αστικό κοινοβούλιο και οι εκλογές για αυτό είναι θεσμοί αντιπροσωπευτικοί ενώ η έκφραση του λαού μέσω δημοψηφίσματος δεν είναι, καθώς ο λαός αποφασίζει άμεσα και όχι μέσω των αντιπροσώπων του. Αυτό βέβαια είναι το πρώτο επίπεδο ανάλυσης. Γιατί αν προχωρήσουμε σε βάθος και δούμε το ζήτημα στην ολόπλευρη ανάπτυξή του, θα αναρωτηθούμε κατ’ αρχάς τι είδους είναι αυτή η απόφαση. Τι μπορεί να εκφράσει άμεσα ο ‘κυρίαρχος λαός’; Είναι προφανές ότι μέσω της διαδικασίας του δημοψηφίσματος ο ‘κυρίαρχος λαός’ εκφράζεται με ένα ‘ναι’ ή ένα ‘όχι’ σε ένα ερώτημα που του έχει θέσει κάποιος άλλος. Ήδη εδώ παρατηρούμε μια πρώτη μεσολάβηση στην ‘κυρίαρχη θέληση’ του λαού. Παρεμπιπτόντως, αξίζει να αναφέρουμε ότι οποιαδήποτε εξέταση του θεσμού του δημοψηφίσματος οφείλει να αναφέρεται συγκεκριμένα σε συγκεκριμένο είδος δημοψηφίσματος υπό συζήτηση. Για παράδειγμα, στην Ελληνική έννομη τάξη υπάρχουν δύο είδη δημοψηφίσματος, ένα επί κρισίμου εθνικού θέματος -για τη φύση του οποίου ως συμβουλευτικού ή δεσμευτικού η συνταγματική ερμηνεία διίσταται- και ένα επί ψηφισμένου νομοσχεδίου η φύση του οποίου είναι κατά κοινή παραδοχή δεσμευτική.

Επανερχόμαστε όμως στο αφηρημένο επίπεδο ανάλυσης προς το παρόν για να τονίσουμε τη σημασία του ερωτήματος. Καθώς η έκφραση του ‘κυρίαρχου λαού’  είναι μεν άμεση, αλλά δεν είναι ακαθόριστη. Η μορφή της είναι σταθερή -ναι ή όχι- αλλά το περιεχόμενό της καθορίζεται εξ’ ολοκλήρου από την ερώτηση. Κι αυτό είναι κάτι τη σημασία του οποίου καταλάβαινε και ο αντιδραστικός νομικός θεωρητικός Καρλ Σμιτ.

‘Ο λαός μπορεί μόνο να απαντήσει ‘ναι ή όχι’. Δεν μπορεί να συμβουλεύσει, να συσκεφθεί, ή να συζητήσει. Δεν μπορεί να κυβερνήσει ή να διοικήσει. Δεν μπορεί να θέσει νόμους, αλλά μπορεί μόνο να επικυρώσει νόμους συναινώντας σε ένα σχέδιο νόμου που τίθεται ενώπιων του. […] Λόγω της εξάρτησης τους από τη διατύπωση του ερωτήματος, όλες οι δημοψηφιστικές μέθοδοι προϋποθέτουν […] μια κυβέρνηση την οποία κάποιος μπορεί να εμπιστευθεί ότι θα θέσει τη σωστή ερώτηση με το σωστό τρόπο και δε θα καταχραστεί της τεράστιας δύναμης που έγκειται στη διατύπωση της ερώτησης’. (Σμιτ, Νομιμότητα και Νομιμοποίηση)

Ο ‘κυρίαρχος λαός’ λοιπόν εκφράζει την ‘κυρίαρχη βούλησή’ του όχι όμως με το περιεχόμενο που θέλει αυτός, αλλά στα πλαίσια ενός περιεχομένου καθορισμένου από την κυβέρνηση που τον αντιπροσωπεύει. Η σχέση κυριαρχίας δεν παύει να είναι μια σχέση αντιπροσώπευσης. Ο λαός δεν είναι περισσότερο κυρίαρχος όταν καλείται να αποφασίσει μέσω δημοψηφίσματος, καθώς εξαρτάται απόλυτα από το περιεχόμενο του ερωτήματος που θα τεθεί μπροστά του από τον αντιπρόσωπό του. Και η κυβέρνηση, εκπροσωπώντας την άρχουσα τάξη, επ'ουδενί δε θα θέσει ένα ερώτημα το οποίο θα αμφισβητήσει την πραγματική εξουσία των μονοπωλίων.

Φτάνουμε λοιπόν στο ερώτημα: ‘Γιατί να αποφασίσει τότε ο λαός με δημοψήφισμα;’ Η απάντηση δεν είναι διαφορετική από αυτή με την οποία ξεκινήσαμε τη ανάλυσή μας. Για να παράσχει νομιμοποίηση. Ο λαός με την απόφασή του νομιμοποιεί όχι μόνο το περιεχόμενο του ερωτήματος, αλλά και τα πλαίσια μέσα στα οποία αυτό τίθεται. Και για να μιλήσουμε επί του συγκεκριμένου, ο λαός με την απόφαση του επί του ερωτήματος: «Όσοι πολίτες απορρίπτουν την πρόταση των τριών θεσμών ψηφίζουν ΔΕΝ ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΟΧΙ» και «Όσοι πολίτες συμφωνούν με την πρόταση των τριών θεσμών ψηφίζουν ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΝΑΙ», όχι μόνο δεν γίνεται ‘κυρίαρχος’ αλλά ουσιαστικά νομιμοποιεί τα δεσμά του. Νομιμοποιεί το πλαίσιο διεξαγωγής της ‘διαπραγμάτευσης’. Άλλωστε το δημοψήφισμα θα χρησιμοποιηθεί στη διαδικασία διαπραγμάτευσης. Η όποια απάντηση στο ερώτημα το οποίο δε θίγει το περιεχόμενο-πλαίσιο του ευρωμονόδρομου, θα παρέχει νομιμοποίηση για το επόμενο μνημόνιο. Είτε αυτό είναι το μνημόνιο με βάση τις προτάσεις των ‘θεσμών’ -σε περίπτωση του ‘ναι’- είτε είναι το μνημόνιο στη βάση των προτάσεων της κυβέρνησης -σε περίπτωση του ‘όχι’. Άλλωστε και για την ίδια την κυβέρνηση -η οποία καλεί τον ‘κυρίαρχο λαό’ να απορρίψει τις προτάσεις των ‘θεσμών’, αλλά όχι τις δικές της παρεμφερείς προτάσεις- οι γραμμές ανάμεσα στο ‘ναι’ και το ‘όχι’ δεν είναι τόσο ξεκάθαρες. Έλεγε προχθές ο κ. Υπουργός Οικονομικών: ‘Ελπίζουμε ότι στο μεταξύ θα υπάρξει συμφωνία. Αν υπάρξει συμφωνία, άποψή μας είναι, να πούμε στον ελληνικό λαό την Κυριακή να ψηφίσει "ναι".

Ο ‘κυρίαρχος λαός’ καλείται στο προσκήνιο για να νομιμοποιήσει τα δεσμά του.

Η βασική αρχή της διαλεκτικής ανάλυσης της πραγματικότητας στην κίνησή της είναι η συγκεκριμένη, δηλαδή ολόπλευρη, ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης. Και εν προκειμένω, ο αστικός θεσμός του δημοψηφίσματος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί αν το ερώτημα ήταν διαφορετικό. Αυτή ήταν και η θέση του ΚΚΕ στην Κυριακάτικη συζήτηση στη Βουλή. Ένα άλλο ερώτημα, όπου το Όχι θα ήταν Όχι αποδέσμευσης από την ΕΕ με το λαό στην εξουσία, δε θα άλλαζε την αστική εξουσία ούτε θα έκανε τον λαό κυρίαρχο. Αλλά ένα τέτοιο δημοψήφισμα, παρά τους όποιους περιορισμούς του αστικού συστήματος θα ήταν διαφορετικό, γιατί θα έδινε τη δυνατότητα να εκφραστεί πιο καθαρά η λαϊκή αντίθεση με την ιμπεριαλιστική λυκοσυμμαχία της ΕΕ. Ακόμα και αν μειοψηφούσε, ένα ΌΧΙ αποδέσμευσης από την ΕΕ με το λαό στην εξουσία θα αποκρυστάλλωνε ένα σχετικά σαφή συσχετισμό και θα απονομιμοποιούσε σε ένα σημαντικό ποσοστό το αστικό πολιτικό σύστημα.

Αν κάτι κατέστη σαφές από τους μήνες διαπραγμάτευσης της κυβέρνησης είναι πως η λυκοσυμμαχία της ΕΕ δεν αλλάζει εκ των έσω. Εντός πλαισίου ΕΕ τα μνημόνια θα διαδέχονται το ένα το άλλο, και όχι απαραίτητα με τη μορφή μνημονίων συνεννόησης (MoU) αλλά και με τη μορφή των μνημονίων διαρκείας που προωθούν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Ακόμα και τώρα όμως, την ύστατη στιγμή η κυβέρνηση δεν θέτει θέμα παραμονής στο ευρώ και την ΕΕ. Το δημοψήφισμα διεξάγεται ως μέρος της διαδικασίας διαπραγμάτευσης, για να καταστήσει τον ‘κυρίαρχο λαό’ συνεργό στην καταδίκη του.

Για να γίνει πραγματικά κυρίαρχος ο λαός και νοικοκύρης στον τόπο του, το Όχι του πρέπει να είναι Όχι στον περιεχόμενο του δημοψηφίσματος. Όχι στο κάλπικο δίλλημα μεταξύ μνημονίου τρόικας και μνημονίου ‘Αριστεράς’. Όχι στην πρόταση των ΕΕ - ΔΝΤ - ΕΚΤ και Όχι στο κάλπικο «όχι» που προτείνει η κυβέρνηση και είναι ένα μεγάλο «ναι» στο μνημόνιο ΣΥΡΙΖΑ, στην κλιμάκωση της επίθεσης σε βάρος του λαού. 

Όχι στην πρόταση των ΕΕ - ΔΝΤ - ΕΚΤ.

Όχι στην πρόταση της κυβέρνησης.

Αποδέσμευση από την ΕΕ, με το λαό στην εξουσία.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Τα ανώνυμα σχόλια δεν δημοσιεύονται. Δεν δημοσιεύονται σχόλια τα οποία θεωρούμε ότι δεν ανταποκρίνονται στην δική μας αντίληψη διαλόγου. Δεν γίνεται αποδεκτός αντικομμουνιστικός, φασιστικός, ρατσιστικός οχετός, καθώς και σχόλια προβοκατόρικου χαρακτήρα κάθε είδους. Οι διαχειριστές θεωρούν δικαίωμά τους την διαγραφή ή μη δημοσίευση οποιουδήποτε σχολίου κατά την κρίση τους και χωρίς υποχρέωση περαιτέρω εξηγήσεων.